D. Combrzyńska-Nogala, Wytwórnia wód gazowanych

„W tych swoich szaleństwach, był podobny do niej samej z czasów Wytwórni Wód Gazowanych, jakby w tych nieprzychylnych czasach człowiek dążył usilnie do stworzenia czegoś wyłącznie własnego, nad czym mógł panować bez reszty, bez względu na okoliczności, łącznie z tym, że mógł to również unicestwić i zająć się czymś nowym. Uważała, że każdy powinien mieć jakąś swoja Wytwórnię Wód Gazowanych, chociaż przez jakiś czas, żeby się przekonać jak to jest”¹.

Babka trzymała się dobrze, mimo że dobiegała już prawie setki. Czego jak czego, ale do samego końca nie mogła odmówić sobie dobrego jedzenia i fikuśnych ubrań, które komponowały się z jej perfekcyjnym makijażem. Gdy, któregoś dnia umarła, jak żyła, spektakularną śmiercią (wiekowa staruszka postanowiła wspiąć się na chybotliwy stryszek) wnuczkom przypadło w udziale urządzenie jej pogrzebu, godnego jej ekstrawagancji (koronkowa bielizna i połyskliwe trzewiczki). Choć na stypie goście z rozrzewnieniem wspominali ekscesy Babki, nikt nie przypuszczał, jak szalone życie naprawdę przypadło jej w udziale...

Dzieje Babki poznajemy od dnia narodzin, kiedy była jeszcze pyskatą Lenorką, wychowaną na wsi w biedzie lat wojennych. Towarzysząc jej dorastaniu, małym i większym przygodom, wyprowadzce do miasta, romansach, a w końcu życiu rodzinnemu, obcujemy z pełnym przedstawieniem życia silnej kobiety, która zawsze wiedziała jak dać sobie radę mimo przeciwności losu. 

Teraźniejsze historie z życia Eleonory mieszają się z opowieściami snutymi przez każdą z postaci. Mikrohistorie przeszłości mieszają się z prywatną codziennością, raz ciepłą, raz bolesną, zawsze jednak ciekawą przez rys autentyzmu. Bohaterowie opowieści zyskują nowe życie, odnawiane poprzez przekazywanie dalej ich historii. Te z kolei są kalejdoskopowym przedstawieniem, ważnych bardziej lub mniej, osób i miejsc spotykanych w trakcie całego życia.

Wspomnienia, ubarwiane i przekształcane według potrzeb opowiadającej je Eleonory, nie są świadectwem epoki, ale pamiątką istnienia ludzi. Z ich małych dziejów bohaterka tworzy własną, subiektywną wizję przeszłości, która świadczy o tym, że to nie przeszłość warunkuje nasze obecne życie, ale jest jedynie jego uzupełnieniem. 

Saga rodzinna stworzona w „Wytwórni wód” przypomina mi opowieści snute przez moją babcię, co potwierdza tylko charakter książki jako zbeletryzowanej biografii typowej kobiety urodzonej w czasach wojennych, żyjącej w okresie PRLu. Z sentymentem towarzyszyłam Eleonorze w realizacji jej pragnień o życiu lepszym i bardziej wartościowym mimo trudnych czasów, a potem kolejnym członkom jej rodziny (magiczna więź dziadka i wnuczki!), szczególnie że każdy z wykreowanych bohaterów był indywidualnością obdarzoną pełnym życiem wewnętrznym. Historie ich powszedniości, choć nie opowiadają o wielkich czynach, ilustrują mechanizmy działania pamięci, zapisanej w ciele, prostych zdarzeniach, małych pamiątkach, zapachach. Są świadectwem istnienia wspomnień, którymi kreujemy życie, z tysięcy opowiadanych historii o codzienności.

Za książkę dziękuję wydawnictwu:

500. 1Combrzyńska-Nogala, Wytwórnia wód gazowanych, Warszawa 2012, s. 372.