A. Flegg, Skrzydła nad Delft

Na wąskich uliczkach holenderskiego Delft w tłumie mieszczan sprawne oko wypatrzyć może przechadzającego się z dumą Rembrandta u szczytu sławy, albo młodego Spinozę, którego niewielu podejrzewałoby o filozoficzne zapędy. Złoty wiek, łaskawy dla wielkich mistrzów malarstwa, punkt zwrotny w rozwoju gospodarki, czas przemian religijnych. Każda gruba ryba chce mieć własny portret pędzla Mistrza, który zachowa pamięć o niej dla potomności. Dostatek wyjątkowo dobrze wygląda na płótnie. Warto go pokazać, gdy obejmuje się nowy urząd, albo ogłasza zaręczyny. Taki to zaszczyt pozowania u Mistrza ma spotkać pannę Louise Eeden, córkę uznanego projektanta porcelany, która za niedługo ma zawrzeć typowe małżeństwo z rozsądku...

Syn bogatego producenta ceramiki to oczywiście świetna partia, a samo zamążpójście umożliwiłoby połączenie interesów obu rodzin i stworzenie wielkiego imperium ceramicznego. Ojciec Louise mógłby w końcu zająć się artystycznym zdobieniem, chora matka znalazłaby najlepszą opiekę, a sama dziewczyna żyłaby w dostatku do końca swych dni. Choć nie ma mowy o miłości, choć waha się, nie przyjmuje oświadczyn, z radością wita wyjazd przyszłego narzeczonego, Louise wie, że nie może odrzucić takiej oferty. Sytuacji nie ułatwia spotkanie z artystami, których poznaje podczas pozowania.

Wkraczając na duszne poddasze pracowni malarskiej, Louise nie spodziewała się, że znajdzie się w zupełnym nowym świecie. Ekscentryczny mistrz oddający pracy całą duszę, zdolny czeladnik ucierający w kącie farby, tajemnice warsztatu i naukowe spory. Louise w końcu poczuła się jak u siebie. Wraz z postępami nad portretem maleje jej pewność co do ślubu z bogatym Reynierem, a w głowie zaczyna kołatać się myśl o wrażliwym malarzu – Pieterze. Bohaterka coraz bardziej pogrąża się w sytuacji bez wyjścia, w której musi wybrać między rozsądkiem a uczuciem.

Miłosne zmagania Louise są zaledwie jednym z epizodów organizujących akcję powieści. Przebogate tło obyczajowe z doskonale odmalowaną mieszczańską pruderią jest wystarczającym argumentem podkreślającym złożoność przedstawianych problemów. Jakby tego było mało autor przemyca w opowieści dylematy natury filozoficzno-poznawczej, rozważa zależność patrzenia i tworzenia, a nawet odwieczny problem artystów – czy dzieło tworzy faktycznie on sam bez udziału publiczności. Wplata wątki ścierania się różnic religijnych, które miały miejsce w owym czasie. Wszystko to dostarcza rozrywki na wielu poziomach czytelniczych: obyczajowym, historycznym, kulturowym, a nawet naukowym. 

Choć wątek miłosny, organizujący akcję, może sugerować, że jest to kolejny romans osadzony w przeszłości, już sama konstrukcja głównej bohaterki występuje przeciw temu zarzutowi. Louise, choć ma  zaledwie szesnaście lat, nie jest rozpieszczoną panienką zakochaną w dobrobycie i lekkim życiu. Autor obdarzył ją nie tylko osobowością, dzięki której potrafi przeciwstawić się konwenansom, ale też ogromną wiedzą naukową i wyjątkowo otwartym umysłem (w wolnym czasie buduje z ojcem teleskop!), dzięki któremu jej postrzeganie wykracza daleko poza normy swojego wieku i czasu. 

„Skrzydła nad Delft” wprowadzają nas w niesamowity świat klasycznego malarstwa wielkich mistrzów holenderskich. Magiczny klimat pracowni budują alchemiczne przemiany światła i barw. Złożoność opisu technik malarskich konkuruje tylko z doskonale przedstawionym duchem epoki, uchwyconym w momencie przemian. Choć nie doczekamy się tu wartkiej akcji, zwolennicy niespodziewanych zakończeń nie będą zawiedzeni. Malarska powieść Flegga dąży w swoich proporcjach do ideału złotego podziału. Mamy tu miłość, wiarę, sztukę, naukę, metafizykę i codzienność, wszystko odpowiednio wyważone, składa się na zupełnie nieoczekiwany efekt, który tak jak portrety holenderskich mistrzów, ma za zadanie pozostanie w świadomości odbiorcy na dłużej niż chwilę.

Za książkę serdecznie dziękuję wydawnictwu: